Op zoek naar de exotischere Hollandse pot van morgen

Volgens Ruud Timmer, onderzoeker op het gebied van peulvruchten, heeft de aanwas van de sojaboon in Nederland meerdere oorzaken. “We eten steeds meer plantaardige producten. Sojabonen, in de vorm van bijvoorbeeld sojamelk en sojaburgers, worden populairder. Daarnaast groeit de vraag naar lokale producten.” Recentelijk maakte Jumbo bekend dat zij vanaf 2025 vriesverse edamame bonen van Nederlandse bodem in het assortiment krijgen. Toch is ons klimaat (nog) niet bij uitstek geschikt voor sojabonen, benadrukt Timmer. Soja doet het namelijk goed bij een hoge temperatuur en voldoende neerslag. Met name de temperatuur is bij ons niet hoog genoeg en soja is vorstgevoelig.

Import blijft rendabeler
Een tweede uitdaging volgens Timmer is dat soja vergeleken met andere gewassen, zoals aardappelen, bieten en uien, een lage fysieke en financiële opbrengst heeft. We hebben in Nederland niet genoeg ruimte om het rendabel te maken. “Meer kansen zie ik voor de import van soja uit landen om ons heen, waar veel meer grond beschikbaar is en soja beter past in het bouwplan. In Midden-Frankrijk, Noord-Italië, maar ook in enkele Donau-landen, vindt nu al grootschalige teelt plaats. Dat is nog altijd dichter bij huis dan Noord- of Zuid-Amerika.”

Polderrijst
Een ander product dat kwetsbaar is voor klimaatverandering, is rijst. De Italiaanse Po-vallei, thuisland voor een flink deel van onze risottorijst, heeft sterk te lijden gehad onder verdroging, zegt onderzoeker Tom Schut van de leerstoelgroep Plantaardige Productiesystemen. “Dit zou wel eens een verschuiving kunnen betekenen naar plekken met minder waterproblemen, zoals Zwitserland, waar al een paar jaar succesvol het risotto-ras Lotto wordt verbouwd. Omdat dat gebied klimatologisch niet veel verschilt van Nederland, zijn we samen met Universiteit Leiden hier in 2023 mee gaan experimenteren in het Polderlab Vrouwe Venne nabij Leiden.”

Lees verder onder de foto ↓

Rijstexperiment
Het Polderlab ligt in een gebied met veengrond, zeer geschikt voor de teelt van risottorijst. “Rijst groeit goed op natte grond. Veengrond heeft van nature een hoge waterstand. Alleen houden we in Nederland het peil kunstmatig laag voor landbouw en bewoning. Door het peil te verhogen, maken we land niet alleen geschikt voor rijstteelt, maar beperken we ook broeikasgasemissies en bestrijden we gevolgen van klimaatverandering. Dit vraagt alleen wel om grote ingrepen in het watersysteem en het landgebruik. We gaan onder meer op zoek naar het beste ras voor de Nederlandse omstandigheden en hoe we de teelt het beste kunnen inrichten om onder andere broeikasgasemissies te minimaliseren.”
Maar ‘polderrijst’ zal een nicheproduct worden. Qua kostprijs en landoppervlak kan Nederland, net als bij soja, niet concurreren met andere landen.

(Sub)tropische gewassen
Omdat in kassen ruimte factoren als temperatuur, licht en water gereguleerd worden, worden in Nederland zelfs tropische gewassen verbouwd. Filip van Noort, onderzoeker op het gebied van kasteelt over de kansen en beperkingen: “Zwarte peper is interessant, maar als je het gaat drogen, houd je geen kilo’s over. Het is dus alleen vers rendabel, hiervoor is de markt in Nederland nog niet ontwikkeld. Voor vanille geldt dat het minimaal drie jaar duurt voordat je iets hebt. Zoveel tijd krijg je vaak niet in de markt. Papaja eten we nog nauwelijks en passievruchten van Nederlandse bodem voornamelijk in restaurants. Momenteel wordt onderzocht of dit lucratief kan worden en of jaarrond telen mogelijk is, want hoe hoger het energieverbruik van de kassen, hoe hoger de klimaatvoetafdruk.”

Dit artikel verscheen eerder in Levensmiddelenkrant. Abonneren? Klik hier.