NIEUWVEEN - Suiker is een populair goedje, zowel onder consumenten als fabrikanten. Logisch, want als baby hebben we geleerd dat zoet ons helpt te overleven – moedermelk smaakt namelijk zoet. Maar suiker heeft geen beste reputatie. Hoe slecht is het nu precies voor je lichaam? En wat zijn alternatieven?
Wat is suiker?
Die vraag laat zich nog niet zo snel beantwoorden. We maken een onderscheid tussen suiker en suikers. Met wat in de volksmond suiker heet (ook wel sacharose of sucrose genoemd) wordt tafelsuiker (kristalsuiker) bedoeld: het witte, zoet (s)makende stofje gemaakt uit suikerbiet. Suiker is geraffineerd (chemisch bewerkt) en wordt – behalve als schepje in de thee of koffie – gebruikt om frisdrank, snoep, chocolade en sauzen zoals ketchup mee te zoeten. Ook poedersuiker, rietsuiker en basterdsuiker gaan door voor ‘suiker’ en worden door de consument geregeld door elkaar gebruikt.
Suikers is een verzamelnaam die in onder andere de foodbranche wordt gebruikt voor bepaalde koolhydraten. Hieronder vallen monosachariden (waaronder weer fructose en glucose) en disachariden (waaronder lactose en de eerder genoemde sucrose). In melk, fruit, honing, mais en suikerbiet en -riet komen van nature suikers voor (lactose, fructose en glucose).
Suiker op de verpakking
Meer dan vijftig verschillende benamingen worden op het etiket gebruikt om suiker aan te duiden, waaronder dextrose, melasse, turbinado, vruchtensuiker en isoglucose. Alle termen die eindigen op – ose, -stroop, of –siroop verwijzen naar suiker. Ook verschillende E-nummers verwijzen naar suiker of andere zoetstoffen. Op de voedingswaardedeclaratie wordt trouwens geen onderscheid gemaakt tussen suikers die natuurlijk aanwezig zijn in het product en toegevoegde suikers. Wel staat dan apart op het etiket vermeld dat het product van nature aanwezige suikers bevat.
Suiker en gezondheid
De negatieve gevolgen van suiker zijn bekend: het kan leiden tot een gepeperde tandartsrekening, overgewicht, een verhoogde kans op diabetes type 2, vermoeidheid en darmproblemen. De Wereldgezondheidsorganisatie adviseert om dagelijks maximaal 50 gram (vrouwen) of 60 gram (mannen) te consumeren aan toegevoegde suikers, inclusief suikers uit honing, siropen, vruchtensappen en vruchtenconcentraat. De natuurlijke suikers uit bijvoorbeeld fruit vallen dus niet onder dit advies. Sterker nog: fruit, groente en zuivel voorzien in je dagelijkse voedingsbehoefte. De suikers hierin zijn niet gezonder dan suikers uit ketchup of stroopwafels, want je lichaam maakt geen onderscheid tussen natuurlijke en toegevoegde suikers: het zet alle suikers om in de brandstof glucose. En alle typen suiker bevatten dezelfde hoeveelheid calorieën, namelijk 4 kcal per gram. Maar de vezels, vitamines en mineralen uit een appel en een glas melk maken dit natuurlijk wel een gezondere keuze dan koekjes.
Niet verslavend
Hoewel soms beweerd wordt dat suiker verslavend is, klopt dat niet. Suiker geeft wel dopamine af en activeert daardoor het beloningscentrum in je hersenen, maar het is geen verslavende stof die afkickverschijnselen kan veroorzaken of waarvan je steeds meer nodig hebt voor hetzelfde effect. Suiker heeft overigens ook een belangrijke functie voor het lichaam; het is namelijk een belangrijke bron van energie die handig is bij bijvoorbeeld een tentamen of een hardlooprondje. In voedingsmiddelen is suiker niet alleen een zoetstof, maar dient het ook als smaakversterker van andere ingrediënten, conserveermiddel (bijvoorbeeld bij jam), stabilisator en geeft het producten kleur, volume en structuur.
Lang verhaal kort: suiker is dus niet per definitie slecht, maar te veel aan toegevoegde (ongeraffineerde) suikers is wel ongezond.
Alternatieven
Vanwege de nadelige gevolgen van geraffineerde suiker en het negatieve imago dat kleeft aan het witte goedje, zoeken fabrikanten naar alternatieve zoetstoffen om te verwerken in hun product. Honing, stroop en siroop, kokosbloesemsuiker en palmsuiker staan al even op de radar als vervanger. Andere veelgebruikte alternatieven zijn aspartaam (een kunstmatige zoetstof die bijvoorbeeld in lightfrisdranken zit) en sacharine (gebruikt in zoetjes). Ook stevia is een populair alternatief. Dat is een zoetstof gemaakt uit steviolglycosiden, die met een ingewikkeld proces worden gehaald uit de steviaplant. Omdat stevia een dropachtige smaak heeft, wordt vaak ook nog suiker of een andere zoetstof toegevoegd aan een product om dit te compenseren.
Zoetstoffen zijn verdeeld in polyolen (nietintensief) en intensieve zoetstoffen. De stoffen in de eerste categorie (waaronder sorbitol, lactitol en maltitol) zijn half tot even zoet als suiker en bevatten meestal twee keer zo weinig calorieën als suiker. Intensieve zoetstoffen (onder andere aspartaam, sacharinen en sucralose) zijn dertig tot wel 37.000 keer zo zoet als suiker en leveren geen tot nauwelijks calorieën – er is immers maar heel weinig van nodig.
Suiker is geen verslavende stof die afkickverschijnselen kan veroorzaken
De toekomst van zoet
Nog altijd wordt er volop geïnvesteerd in de zoektocht naar alternatieven voor suiker. Een aantal bedrijven heeft een duurzame(re) manier van de productie van suiker ontdekt. Zo maakt het Nederlandse Fooditive een suikervervanger uit het restafval van appels en peren. Andere bedrijven zetten in op gezondere suikerconsumptie. Het Israëlische bedrijf MouxMatok vond bijvoorbeeld een manier om suikerkristallen efficiënter in te zetten en daardoor de smaakwaarneming van suiker te veranderen, zodat er minder van nodig is. Time Magazine riep deze innovatie in 2020 uit tot een van de ‘100 best inventions’.
Mochten we trouwens suikerbiet op termijn aan de kant zetten als leverancier van tafelsuiker, dan is er voor het gewas nog een tweede leven weggelegd als bron voor biobrandstof.
Dit artikel verscheen eerder in Levensmiddelenkrant. Abonneren? Klik hier.
