AMSTERDAM – Per januari 2024 is de verzwaarde verbruiksbelasting stevig aangepast en wordt deze op suikerhoudende dranken geheven, in de volksmond wel suikertaks genoemd. Toch zijn die twee niet hetzelfde, zegt Ceel Elemans. Deze heffing, een idee van het kabinet, wordt door sommige frisdrankfabrikanten creatief omzeild door een vleugje zuivel aan dranken toe te voegen. Een slimme suikertaks ligt in het verschiet en moet impact maken op de gezondheid van de Nederlandse consument. En hoe slim gaan de supermarktbranche en fabrikanten om met deze heffing? Levensmiddelenkrant vraagt het aan sectorspecialist Food van ING Nederland.
Verbruiksbelasting op niet-alcoholische dranken is er al sinds 1993. De verzwaarde taks die per 1 januari 2024 is ingevoerd, noemt Elemans een gemiste kans voor de frisdrankfabrikanten die er zo creatief mee zijn omgegaan door enkel een vleugje zuivel toe te voegen aan hun dranken. Hij zegt: ”Het licht voor het heffen van een suikertaks staat nu op groen, dat zal er snel komen.” Hoe snel, dat is niet te voorspellen, volgens Elemans: “Zeker niet omdat er nog steeds een demissionair kabinet in Den Haag zit. Ik denk dat de Tweede Kamer de suikertaks hoog op de agenda moet zetten en dat er snel gestemd dient te worden.”
Zachte dwang
De Tweede Kamer is nu aan zet. Wat is slim? Er zijn verschillende varianten op de huidige verzwaarde verbruiksbelasting. Voor de sectorspecialist is er maar een de meest logische: alleen water valt buiten de slimme taks die berekend kan worden. Bij alle overige dranken waaraan suiker is toegevoegd, moet de belasting per eenheid suiker berekend worden. “Zo voorkom je verwarring en bied je transparantie voor consumenten. Escapes zijn op deze manier niet mogelijk.
Uitzonderingen zijn wat mij betreft geen optie. En een vrijwillige bijdrage van de fabrikanten loont niet, dus is zachte dwang nodig. Als de belasting hoger wordt, gaat de rest vanzelf”, zegt Elemans. “In het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld, wordt de suikertaks al enkele jaren berekend. De resultaten zijn verbluffend te noemen. De Nederlandse overheid kan hier een voorbeeld aan nemen.”
Aanscherping en handhaving
In 2018 is er in het Nationaal Preventieakkoord (NPA) vastgelegd dat fabrikanten verbeteringen moeten doorvoeren in producten die een relatief grote bijdrage leveren aan de inname van suiker. Ook moeten portiegroottes veranderen. In 2030 moet per productgroep qua hoeveelheid voedingsstoffen de helft van de producten tot de beste categorie behoren en maximaal 10 procent tot de slechtste. Elemans noemt het akkoord ‘mislukt’.
“Het NPA moet worden aangescherpt. Hanteer bijvoorbeeld een tijdlijn met de te nemen stappen. Ook handhaving van de regels is nodig. Dat is er kennelijk nog niet van gekomen”, geeft Elemans aan. “Wees duidelijk, dit zijn de spelregels!”
Voor consumenten is transparantie in voeding en dranken sowieso erg belangrijk, vindt hij. Net als duidelijke communicatie, zodat er bewustwording komt en gedrag veranderd kan worden. De Nationale Suiker Challenge kan hier ook zeker een bijdrage aan leveren. “Ik verwacht geen direct resultaat, maar zo’n campagne helpt natuurlijk bij de bewustwording”, aldus Elemans.
De koe bij de hoorns vatten
De huidige verzwaarde belasting die per 1 januari is ingevoerd, levert de staatskas jaarlijks 300 miljoen euro op. Dit bedrag verdwijnt in de schatkist. Elemans ziet liever dat dit geld ingezet wordt in de bewustwordingscampagne van de overheid om mensen erop te wijzen gezonder te leven. “Gedragsverandering is niet zomaar voor elkaar te krijgen”, aldus de sectorspecialist. Hij vervolgt: “Er is een andere aanpak nodig. Laten we de koe bij de hoorns vatten en de extra inkomsten inzetten voor een campagne. Niet alleen de overheid, maar ook de fabrikanten en supermarkten moeten hun verantwoordelijkheid pakken om een bijdrage te leveren aan de gezondheid van de Nederlanders. Toon in een campagne een ander gezicht aan de consument. En maak de producten concreet en duidelijk.”
Courgette bij de kassa
Er liggen volgens de sectorspecialist Food kansen voor de supermarkten en fabrikanten. “Ik heb bijvoorbeeld nog nooit een courgette in het schap bij de kassa zien liggen. Zet suikerhoudende producten lager in het schap en gezondere, suikervrije varianten direct in het zicht’, zegt Elemans. Hij begrijpt natuurlijk dat het om volumes gaat, maar vindt dat de branche best zijn verantwoordelijkheid mag pakken. De bijdrage aan gezondere keuzes kunnen zowel supermarkten als fabrikanten toevoegen aan hun CSRD-lijstje. “Maak een haakje naar healthy en duurzaam”, is het advies van de ING-sectorspecialist.
Dit artikel verscheen eerder in Levensmiddelenkrant. Abonneren? Klik hier.
