NIEUWVEEN – Gezond, duurzaam en dierenwelzijn zijn de belangrijkste redenen om te kiezen voor biologisch, vinden consumenten. Daarom komen steeds vaker biologische producten in het boodschappenmandje van de klant terecht. De vraag naar deze artikelen stijgt in heel Europa en ook in Nederland groeit de afzet. Maar gaat dat snel genoeg om de ambitie naar 15% biologisch areaal in Nederland te bereiken? Niet in de beleving van Gea Bakker-Smit, sectormanager Food en Agri van Rabobank Nederland. “Als je me over vijf jaar dezelfde vraag stelt, denk ik dat we in het huidige speelveld nog niet de ambitie van 15% hebben bereikt Er moet aan de goede knoppen worden gedraaid.” Levensmiddelenkrant vraagt zich af wie die taak op zich neemt.
Uit recente cijfers van marktonderzoeksbureau GfK blijkt dat de omzet van biologische producten in Nederland met 42% is gestegen ten opzichte van 2021, dit is een marktaandeel van 3,8%. Nederlanders kopen steeds vaker biologische producten. Vooral groenten, fruit, zuivel en vlees belanden met regelmaat in de Nederlandse koelkast. Deze productgroepen zijn goed voor 72% van de totale biologische omzet. De meeste biologische producten, 75% van de totale markt, worden in de supermarkt gekocht. Bakker-Smit licht de cijfers van GfK toe: “Het is nog altijd een beperkte groep die met overtuiging biologische producten eet, we noemen die personen de donkergroene consument. De vraag is: hoe krijg je de rest mee?” Ze vindt dat er eerst een bredere groep consumenten moet worden aangesproken, waardoor de vraag naar biologische producten kan stijgen. Ze legt uit dat er drie soorten aanpak nodig zijn die de groei in biologische vraag en aanbod kunnen stimuleren.
Voortrekkersrol
Als eerste benoemt Bakker-Smit de noodzaak van gedragsverandering. Er is door de overheid 50 miljoen euro vrijgemaakt voor de ontwikkeling van de biologische sector, waarmee promoties en consumentencampagnes kunnen worden bekostigd ter bewustwording en stimulans. Bakker-Smit ziet het als een taak van de overheid om een voortrekkersrol te nemen en het goede voorbeeld te geven, om zo een bijdrage te leveren aan gedragsverandering. “Eigenlijk zou in overheidsgebouwen, ziekenhuizen en scholen veel meer biologische voeding moeten worden aangeboden”, zegt Bakker-Smit.
Supermarkten spelen een belangrijke rol in de groei van biologische producten, Ook daar ligt er een taak: het voorlichten en enthousiasmeren van de consument. Bakker-Smit is positief over het feit dat supermarkten al vaker en prominenter promoten en tevens een steeds groter en gevarieerder aanbod in de schappen hebben liggen. Maar ze vraagt wel zich af of dat voldoende is om de ambitie naar 15% biologisch landbouwareaal te halen in 2030.
Prijsvorming
De tweede aanpak is dat de prijsvorming moet worden gewijzigd. Als er een grotere doelgroep is die biologisch eet, weegt dat mee in de prijs. Die kan omlaag als de vraag groeit (want: meer omloopsnelheid). Biologisch boeren is een vorm van extensievere landbouw met minder opbrengsten per dier of per hectare in vergelijking met hun gangbare collega’s. Het produceren is duurder. Als we echter onze voedselproductie niet verduurzamen, dan wordt voedsel in de toekomst nog veel duurder, gezien alle klimaatuitdagingen.
De bewuste consument is bereid een eerlijke prijs voor een product te betalen wanneer het inzichtelijk is in hoeverre indirecte kosten, die boven op de productiekosten komen, de winkelprijs bepalen. Bakker-Smit doelt op kosten die bij reguliere productie niet of minder meespelen. Met andere woorden: heeft biologisch dezelfde waarde als ‘gangbaar’, voor de klant? Helemaal wanneer de consument de positieve neveneffecten kent: biologisch heeft een positieve impact op biodiversiteit en op de kwaliteit van lucht en water. Bakker-Smit: “Of draai het om: laat de negatieve impact van nietduurzame producten zwaarder wegen in de prijsbepaling. Kort door de bocht: maak biologisch goedkoper en niet-duurzame producten duurder. Dan komen we pas tot true value van biologisch.”
Als in de keten collectieve afspraken gemaakt worden over schapruimtes, percentages en volume, ontstaat er een gelijkwaardig speelveld. De intentie om die afspraken te maken is er volgens BakkerSmit wel, maar supermarkten kijken vooralsnog afzonderlijk van elkaar en ieder voor zich naar de aspecten die de verkoopprijs bepalen.
Onderscheidend in de markt
De derde stap die te nemen is, betreft het duidelijk maken van keurmerken en labels. Die zorgen namelijk voor verwarring. Bakker-Smit benoemt de nieuwe groep keurmerken die is toegetreden tot de duurzaamheidsmarkt. Ze zegt: “In Nederland krijgen biologische voedingsmiddelen concurrentie van andere duurzame labels, zoals Beter Leven, Beter voor en On the way to PlanetProof. Door te kiezen voor een stukje vlees met een ander keurmerk dan dat van biologisch, maar dat wel goedkoper is, denkt de consument ook goed bezig te zijn.” Andere keurmerken en labels werken dus concurrerend, omdat prijs in de winkel vaak doorslaggevend is voor de consument. “Het is een uitdaging voor de biologische sector om zich onderscheidend in de markt te positioneren”, stelt Bakker-Smit. Inzicht in duurzaamheidsaspecten helpen de consument bij het kiezen. En wanneer de keuze dan op biologisch valt, zal de vraag hiernaar stijgen, zo concludeert de sectormanager.
Positief
Bakker-Smit ziet graag dat de consument meer te weten komt over wat er op ons bord belandt en vooral wat eraan voorafgaat: “Veel consumenten staan ver van de voedselproductie af. Die onwetendheid werkt remmend en iedereen in de keten zou daar zijn verantwoordelijkheid in moeten nemen. Want als dat niet gebeurt en je stelt me dezelfde vragen over vijf jaar weer, dan krijg je helaas nog dezelfde antwoorden.”
De sectormanager concludeert dat er veel winst te behalen valt met het delen van kennis, zowel van boeren onderling over biologisch verbouwen, als om het voorlichten van de consument. Maar ook collectief afspraken maken in de gehele keten, kan ervoor zorgen dat biologisch aan populariteit wint.
De sectormanager is positief, en ‘haar’ boeren zijn dat ook: “70% van alle biologische boeren is klant bij de Rabobank. Ik zie dat zij positief in de ontwikkeling staan en helpen bij een positief imago van duurzame landbouw. Ook laten ze zien wat er allemaal nodig is om tot een waardevol product te komen. Zij benadrukken bijvoorbeeld het gezondheidsaspect, omdat men geen gebruikmaakt van chemische gewasbeschermingsmiddelen. Ook stimuleren ze meer diereigen gedrag en bevorderen ze een weerbaarder teelt-systeem met meer biodiversiteit. Dit draagt bij aan een schonere leefomgeving.”
Ook supermarkten zijn hard nodig bij het bekender maken van biologisch. Bakker-Smit: “Als de vraag naar biologisch groeit, dan volgt vanzelf het aanbod.” Supermarktondernemers kunnen inspringen op de groeiende behoefte aan gezonde producten door een breder assortiment aan te bieden. Er ligt een kans voor hen: “Maak bio zichtbaar, geef het een prominente plek in de schappen. En zorg voor transparante, duidelijke communicatie”, zegt Bakker-Smit. Ze vindt het belangrijk dat de juiste waarde aan biologisch wordt toegekend. En dat we daar via true value de juiste prijs voor betalen. Om dat te bereiken, moet er aan de goede knoppen gedraaid worden. Van teler tot retailer en van overheid tot consument.
Dit artikel verscheen eerder in Levensmiddelenkrant. Abonneren? Klik hier.
