[SPECIAL: WINTERSE MAALTIJDEN] NIEUWVEEN - Het belooft een strenge winter te worden. Dat wil zeggen: het valt nog te bezien of vorst en sneeuw de overhand gaan nemen, maar dat het voor veel mensen een moeilijke tijd gaat worden, staat wél vast. De prijzen voor gas en elektra rijzen de pan uit en ook de boodschappen zijn nog nooit zo duur geweest. Veel Nederlanders die het tot voor kort nog wisten te redden, zullen deze winter afhankelijk worden van voedselhulp, is de verwachting. Voedselbanken Nederland rekent zelfs op minimaal 40 procent meer klanten. Onthutsend, vindt ook Leo Wijnbelt, voorzitter van Voedselbanken Nederland.
Eerst even wat cijfers. Op het moment van schrijven bedraagt de inflatie in Nederland 14,5 procent. Consumentengoederen en -diensten zijn nu dus 14,5 procent duurder dan een jaar geleden. De inflatie wordt in grote mate veroorzaakt door de sterk gestegen prijzen van energie. Warm blijven – en warm eten – is een grote uitdaging geworden, zeker voor consumenten met een laag inkomen. Ondertussen zijn ook de voedselprijzen gestegen. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) ging het in juni om een stijging van ruim 11 procent. Het Centraal Planbureau (CPB) becijferde ondertussen dat het aantal arme Nederlanders zou stijgen van ruim 1,1 miljoen (6,7 procent van de bevolking) in 2022 naar bijna 1,3 miljoen (7,5 procent) in 2023. Het aantal kinderen dat in armoede leeft, zou stijgen van 301.000 in 2022 naar 306.000 in 2023 (respectievelijk 9,2 en 9,4 procent van alle kinderen in Nederland). Zou, want om deze stijging tegen te gaan is er op Prinsjesdag een aantal maatregelen afgekondigd om de koopkracht te vergroten. Het gaat om een stijging van 10 procent van het minimumloon, de bijstand, AOW en WW, een verhoging van de huur- en zorgtoeslag, een verlaging van de inkomstenbelasting én een energietoeslag. De maatregelen gaan in op 1 januari 2023 en moeten het aantal mensen dat in armoede leeft doen dalen.
Geen warme maaltijd
Mooie plannen, maar voorlopig is het nog 2022 en ook in de maanden voor de jaarwisseling moet er gegeten en gedronken worden. Wat betekent dat voor Nederlanders die inmiddels de eindjes niet meer aan elkaar kunnen knopen? Vanuit de overheid zijn er initiatieven rondom voedselhulp, waarbij mensen al dan niet tijdelijk worden ondersteund in de moeilijke maanden die eraan zitten te komen. Zo kwam de minister van Armoedebeleid Carola Schouten begin oktober met de maatregel om per direct op 500 basisscholen een gratis ontbijt te laten verzorgen, zodat kwetsbare leerlingen hun dag met een volle buik kunnen beginnen. Beter voor hun ontwikkeling en leerprestaties, aldus de minister. De maatregel geldt voor vier maanden. Dirk van den Broek haakte hierop in door twee dagen lang appels uit te delen aan basisscholen in de buurt van een van de filialen. Een reactie op het nieuws dat steeds meer kinderen in Nederland met een lege broodtrommel naar school moeten, laat de formule weten.
Niet alleen kinderen hebben in toenemende mate behoefte aan voedselhulp. Het Voedingscentrum liet onlangs een onderzoek uitvoeren samen met ouderenorganisatie Anbo. De studie werd door onderzoeksbureau Flycatcher uitgevoerd onder 2.057 Nederlanders van 65 jaar en ouder. Ruim driekwart van hen heeft laten weten zich (enige) zorgen te maken over de stijgende prijzen van levensmiddelen. Die zorgen zijn het grootst (83 procent) onder ouderen met een laag inkomen. Onder ouderen met een hoog inkomen is 59 procent bezorgd. Dat is heel naar, maar erger is dat ouderen soms daadwerkelijk geen gezond eten kunnen kopen. Bijna 1 op de 3 ouderen met een laag inkomen laat weten te weinig budget te hebben voor gezonde levensmiddelen. Terwijl 18 procent van deze groep aangeeft wel gezond(er) te willen eten. 1 op de 10 ouderen met een laag inkomen geeft aan af en toe zelfs een warme maaltijd over te slaan om geld te besparen.
Schrijnend
Steeds meer mensen zijn genoodzaakt gebruik te maken van voedselhulp. Dat wordt ook bevestigd door de Vereniging van Voedselbanken Nederland. “Sinds 1 januari 2022 is het aantal mensen dat wij voedselhulp bieden met 22 procent gestegen. Aan het begin van dit jaar kwamen er 90.000 mensen per week naar de voedselbanken, dat is inmiddels opgelopen tot 112.000. 30 procent hiervan bestaat uit kinderen onder de 18. En we verwachten dat de groei de komende maanden doorzet. Ook de energiecompensatie zal de instroom niet beperken”, zegt Leo Wijnbelt, voorzitter van Voedselbanken Nederland. Zelfs niet nadat volgend jaar de maatregelen van de overheid ingaan?
Wijnbelt: “We weten nog niet welk effect dit zal gaan hebben. Op dit moment gaan we uit van een groei van 40 procent, en we hopen de eerste vier maanden van 2023 die groei tot 20 procent te beperken. Inderdaad, nog steeds een onthutsend cijfer. En vergeet niet: daar zit diep menselijk leed achter. Deze mensen hadden nooit gedacht bij de Voedselbank te moeten aankloppen voor eten. Het zijn namelijk de middeninkomens die zich nu bij ons melden; mensen met een normale baan en een normaal salaris. Ook zien we een toename van ouderen van wie het pensioen niet is geïndexeerd. Trotse mensen, die hun hele leven hard hebben gewerkt en nu niet meer voor zichzelf kunnen zorgen.”
De verhalen van Wijnbelt zijn schrijnend. Hij vertelt over ouders die hun kinderen voeden, maar niets voor zichzelf hebben. Over ouderen in Londen, die een gratis OV-abonnement hebben en daar de hele dag gebruik van maken omdat het tenminste warm is in de bus. En hij heeft het nog niet gehoord, maar is er eigenlijk wel van overtuigd dat veel mensen minder douchen en geen warme maaltijd meer maken om energie te besparen.
Minder producten
In dezelfde Kamerbrief waarin minister Schouten het gratis schoolontbijt aankondigt, geeft ze aan op verschillende manieren in te zetten op ondersteuning van de Voedselbanken. Bijvoorbeeld op het gebied van voedselzekerheid voor de Voedselbanken op de lange termijn. Een zeer belangrijk punt, want de Voedselbanken zien hun toestroom al een tijdje afnemen, onder meer doordat supermarkten en fabrikanten steeds efficiënter te werk gaan. Denk bijvoorbeeld aan initiatieven als Too Good To Go en de dynamische afprijzing van Albert Heijn, waar de formule zojuist mee gestart is. Het systeem zorgt voor minder derving en dat is mooi, vindt ook Wijnbelt.
Tegelijkertijd blijft er dus steeds minder voor de Voedselbanken over. Ook een heikel punt is het soort voedsel. “We willen onze klanten voorzien van gezonde voeding. Het is natuurlijk hartstikke leuk om een zak chips en een fles frisdrank mee te kunnen geven, maar het moet wel een aanvulling zijn op gezonde voeding”, zegt Wijnbelt hierover.
Wintercollectief
Meer klanten en minder toestroom van voedingsmiddelen, voor de oer-Hollandse merken Unox, Iglo, Hak en Bolletje is het een reden om extra steun te verlenen aan de Voedselbank. Ze hebben zich verenigd in het Wintercollectief en komen met extra donaties uit hun eigen assortiment.
Wijnbelt is er blij mee en hoopt dat andere fabrikanten zich zullen aansluiten, zodat nog meer mensen geholpen kunnen worden aan een voedzame maaltijd deze winter. Hij is op dit moment in gesprek met enkele supermarktformules die de komende koude maanden een steentje willen bijdragen. En er gebeurt al heel veel, benadrukt hij: “Het is fantastisch om te zien wat er al wordt gedaan op het gebied van voedselhulp. Er werken 13.500 vrijwilligers bij Voedselbanken Nederland, die niet betaald worden. Daarnaast zijn er talloze initiatieven van particulieren, kerken en bedrijven. Wat mij betreft ligt een structurele oplossing dan ook in de samenwerking tussen al deze partijen en de overheid. We zijn allemaal verantwoordelijk voor armoedebestrijding. Laten we niet vergeten dat armoede ons allemaal kan overkomen, dat bewijst de huidige cocktail van een hoge inflatie en exorbitante energieprijzen wel.”
Bron: Levensmiddelenkrant
Dit artikel verscheen eerder in Levensmiddelenkrant. Abonneren? Klik hier.
