Interview: 'Groente & Fruitbrigade heeft zonder hulp geen bestaansrecht'

De dochteronderneming van Vereniging Voedselbanken Nederland begon dit in de meest simpel denkbare opzet: een palletwagen, een handjevol vrijwilligers, een loods en een donateur. Levensmiddelenkrant vraagt zich af hoe voorzitter Gert Mulder die vorkheftruck de toekomst in loodst.

In de hele voedselketen wordt hard gewerkt aan het terugdringen van verspilling. De Groente & Fruitbrigade is een initiatief dat de Vereniging van Voedselbanken Nederland ondersteunt en zich tegelijkertijd inzet voor het verminderen van voedselverspilling. Met de tot nu toe ruim tien miljoen kilo verkregen overschotten en buitenbeentjes van groente en fruit, bedient de organisatie honderdzeventig voedselbanken en circa veertigduizend voedselbankklanten. De donaties komen van telers en handelaren uit heel Nederland. De Groente & Fruitbrigade telt drie vestigingen, een in Poeldijk, een in Nagele en een in Venlo. Deze locaties leveren aan tien regionale distributiecentra met een landelijke dekking.
De organisatie is opgericht in 2018 met een locatie in Poeldijk en met beperkte middelen, zoals een vorkheftruck, een paar vrijwilligers en één donateur. Mulder is de tweede voorzitter sinds de oprichting. In juli 2023 werd hij aangesteld, na een zorgvuldige toetsing. Hij zegt: “Om dit werk te kunnen doen, moet je een meegaand karakter hebben. Dat is een belangrijke eigenschap wanneer je te maken hebt met vrijwilligers. Ik kom zelf uit de land- en tuinbouwsector en weet veel van de branche en de mensen die erin werken. Maar kennis alleen is niet genoeg. Wat wij bij de Groente & Fruitbrigade doen, is een magisch proces van vrijwilligers. Efficiency is niet het hoogste doel van onze organisatie, effectiviteit wel. Gras gaat niet harder groeien als je eraan trekt, met andere woorden: je moet dus geduld hebben en vooral niet willen forceren.”

Mulder zegt de prestaties te volgen met bewondering en verwondering. Het werk gaat namelijk verder dan alleen maar innemen van donaties, om die vervolgens weer uit te delen aan de voedselbanken.
Vrijwilligers zijn de spil van de organisatie. Zij zetten zich belangeloos in. Veel mensen komen uit de branche, zoals de Greenery. Kwekers en telers brengen veel ervaring en kennis in de organisatie en zij leiden de vrijwilligers op. Mulder: “De donaties komen binnen op de locaties in Poeldijk, Nagele en Venlo. De goederen worden gecontroleerd op kwaliteit en voedselveiligheid. Hierna wordt alles opnieuw verpakt en opgedeeld in kleinere kisten. Pas dan worden de verse producten opgehaald door onze distributiecentra en begint het verdelen over de voedselbanken. Het is een ingenieus proces.”

Uitdaging
Naast het aannemen van groenten en fruit vergt dus ook het logistieke proces een pittige inspanning voor de vrijwilligers. Voor donateurs is bijvoorbeeld het vervoer een hindernis. Telers die een stuk verderop zitten, willen wel hun overschotten doneren, maar gaan er niet voor rijden en transportkosten betalen. Daarom rijden dagelijks vrachtwagens van de Groente & Fruitbrigade rond om de donaties op te halen. Een andere uitdaging is het fust waarin de producten worden vervoerd. Dat fust is veel geld waard. Om die reden is er een fustadministratie, zodat de inleverwaarde van de kratten en kisten bij de donateurs terugkomt. “Transport en fustadministratie zijn voorbeelden van onderdelen waarbij de Groente & Fruitbrigade de toeleverende bedrijven en producenten wil ontzorgen”, aldus de voorzitter.

Aanbod
De organisatie neemt overschotten aan die schoonheidsfoutjes of lichte rot hebben, bijvoorbeeld bramen. Mulder: “Commerciële kanalen zoals supermarkten accepteren 0%. Wij accepteren 5% afwijkende groenten en fruit. Binnen de bedrijven die doneren, moet iemand aanwezig zijn die op de hoogte is van wat we willen. Goed overleg tussen ons en die bedrijven is dus van belang.”
Om de processen van aanbod en verwerking optimaal te laten verlopen, is er een volledig gekoelde transportketen gerealiseerd. Hierdoor kan de Groente & Fruitbrigade ook met vers gesneden groenten en fruit werken. Er zijn vijf Nederlandse groentesnijderijen, die weersafhankelijke producten aanbieden, denk aan gesneden sla. Mulder: “Zo ontvangen we dagelijks overschotten van Hessing, die drie à vier dagen houdbaar zijn en die we prima kunnen verwerken, zodat ze bij de voedselbanken terechtkomen. De producten die nog maar twee dagen houdbaar zijn, vormen een uitdaging. We hebben een volledig gesloten koelsysteem, maar daar hebben we er meer van nodig en dat kost geld. Het is niet eenvoudig om aan dat geld te komen, waarmee we kunnen investeren in het bieden van een gevarieerd en gezond aanbod.”

Lees verder onder de foto ↓

Gezond en medemenselijkheid
Donaties zoals die van groentesnijderijen, zorgen niet alleen voor meer variatie en maar ook voor meer gemak voor voedselbankklanten. De organisatie wil een bijdrage leveren om de beschikbaarheid van gezonde voeding eenvoudiger te maken. En er speelt nog een ander belangrijk aspect mee dan enkel gemak en gezond. Mulder: “Je wilt geen rommel afleveren. Het is voor mensen al moeilijk genoeg om te accepteren dat ze afhankelijk zijn van de voedselbank. Dit is een onderdeel van ‘menswaardigheid’, een begrip dat de Groente & Fruitbrigade hoog in het vaandel heeft. Ik hanteer het criterium: kan ik er wat mee en wil ik het zelf opeten?”
In ‘Ik kook van jou’, het televisieprogramma met Yvon Jaspers, koken mensen thuis met voedselbankpakketten voor een familielid of een vriend. Klanten lusten niet alles en gooien ook weleens wat weg. “Met dit programma laten ze zien wat je zoal met de soms onbekende producten kan doen. En ook hier komt het aspect menswaardigheid en medemenselijkheid weer naar voren. Mede om die reden zijn zelfkeuzeconcepten bij Vereniging van Voedselbanken Nederland in het leven geroepen. Klanten mogen zelf hun producten uitzoeken. Dit gebeurt vooral in de grote steden, met puntensystemen en kredietkaarten”, zegt Mulder.

Hij merkt op dat er steeds meer niet-gangbare soorten groenten en fruit bijkomen. De zoete aardappel is er zo een. “We zien dat klanten uit het westen van Nederland er wel raad mee weten. Maar in het noorden van het land zijn ze er minder bekend mee. Daar proberen we met de distributie rekening mee te houden. Het is natuurlijk niet de bedoeling dat er spullen thuis alsnog weggegooid worden.”

Informatieverstrekking
De meeste verspilling vindt altijd nog bij de consumenten thuis plaats. “Ook bij onze klanten”, geeft de voorzitter aan. Voedselbanken willen een zo gezond mogelijk assortiment aanbieden, volgens de regels van de Schijf van Vijf. Daar horen groenten en fruit natuurlijk bij. Wanneer er onbekende soorten in het aanbod zitten, informeren de voedselbanken hun klanten over hoe de producten bereid en gegeten kunnen worden. Dit gebeurt door middel van recepten of informatieverstrekking ter plekke, wanneer de voedselpakketten worden uitgedeeld. De wijze waarop men voorlichting geeft, is nog volop in ontwikkeling. Mulder: “We worden met kennis ondersteund door GroentenFruit Huis, een brancheorganisatie die de belangen van bedrijven in de groente- en fruitsector vertegenwoordigt, en die de thematiek gezondheid erg serieus neemt. Met deze en andere partijen onderzoeken we manieren om de voedselbankklanten te informeren.” Hij vervolgt: “We leveren niet alleen maar kennis mee. We verdelen het voedsel ook naar het aantal monden. Een gezin krijgt natuurlijk meer dan iemand uit een eenpersoonshuishouden. De verpakkingen of hoeveelheden in de supermarkt sluiten soms niet aan bij dat wat de klant nodig heeft. Een bloemkool eet je niet in je eentje. Wij kennen onze klanten en proberen daar dus zoveel als mogelijk rekening mee te houden.”

Dankbaarheid
Mulder is heel blij dat hij de functie van voorzitter van de Groente & Fruitbrigade is gaan vervullen en zegt samen met de zes andere bestuursleden een goed team te vormen. “We weten hoe de lijnen lopen in de bijzondere wereld van groenten en fruit. En in die van de voedselbanken. We merken dan ook een grote dankbaarheid bij onze klanten”, aldus de voorzitter.

Dit artikel verscheen eerder in Levensmiddelenkrant. Abonneren? Klik hier.